“Tiada imej televisyen yang sudi mahupun mampu untuk menggambarkan siapa diri kami. Kami akan ceritakan kisah kami melalui video.” Dari hujung kad tajuk Les Insoumuses_’_Maso and Miso Go Boating (1976)

Susulan kejadian Mei 1968, apabila perasaan menentang kerajaan mula merebak di Perancis, lahir gerakan hak wanita yang enggan berdiam sahaja. Pada tahun 1971, “Manifesto of the 343” yang bersejarah diterbitkan setelah ditandatangani oleh wanita yang mengakui pernah menggugurkan kandungan, dan pengakuan itu adalah keingkaran awam yang sangat berani kerana pengguguran menyalahi undang-undang pada masa itu. Antara wanita yang menandatangani manifesto tersebut ialah pelakon Perancis terkenal, Delphine Seyrig. Di dalam keadaan politik sebegini, Carole Roussopoulos berjumpa dengan Seyrig buat kali pertama di salah satu bengkel video. “Kaum wanita takut pada Delphine,” kata Roussopoulos, sambil menggambarkan aura bintang filem itu yang terkenal dengan persona sebagai penggoda tahap dewi yang menggentarkan. Seyrig sebenarnya sudah jemu melakonkan wanita yang digilai ramai di atas layar perak, dan berminat berkerja dengan pengarah wanita serta mencipta imej gerak. Dengan kewujudan kamera video mudah alih, Seyrig dan Roussopoulos, bersama-sama dengan Ioana Wieder, menubuhkan kolektif video Les Insoumuses, permainan kata yang boleh diterjemahkan sebagai “Dewi Seni yang Ingkar”. Judul sahaja penuh gurauan dan keingkaran, tepat mencerminkan aktivisme kolektif yang seronok dan radikal dalam karya-karya yang berani membentangkan pelbagai isu sosial. Filem-filem mereka bukan setakat mengkritik media arus utama dan menyoalkan status wanita dalam masyarakat bersifat kapitalis dan seksis sahaja, malah serentak memperjuangkan hak sesama untuk golongan gay, pekerja seks, dan juga pembenaran menggugurkan kandungan.

Bukan topik sahaja yang bersifat politik malah medium perantaraan iaitu video turut bersifat subversif dan radikal kerana membebaskan diri dari kongkongan kaedah perfileman tradisional. Carole Roussopoulos sebenarnya merupakan wanita pertama di Perancis yang membeli kamera Sony Portapak yang ringan. Kalau dilihat dari segi praktikal, kamera video mudah alih membolehkan pengarah menumpukan perhatian segera kerana mudah dibawa ke jalanan, ke tunjuk perasaan, untuk menemuduga peserta demonstrasi secara langsung. Fungsi main balik dan memadam juga mungkin mendapatkan kepercayaan golongan yang tertindas seperti pekerja seks, malah kebolehan merekod di atas pita yang sedia ada juga lebih menjimatkan daripada membeli stok filem baru. Secara teori, visual video mengganggu fikiran dan mentafsir semula imej yang sering dilihat di televisyen arus utama yang lebih bersifat konservatif dan reaksionis. Filem-filem ini yang dipersembahkan sebagai usaha bersama juga menghapuskan tanggapan bahawa auteur itu seharusnya lelaki. Roussopoulos, yang hanya menggunakan kaedah perfileman ini sahaja dan terlibat dalam ciptaan lebih 150 video, jarang sekali menunjukkan nama sendiri di dalam kredit. Di samping memelihara arkib untuk fikiran dan aktivisme wanita, filem-filem ini juga mewujudkan kaedah baru untuk melihat, untuk melibatkan diri dengan aktivisme, melalui medium visual. Buku lima dan kamera diayunkan, bukan sebab marah dan hampa sahaja, tetapi juga kerana gembira memeluk semangat perpaduan antara wanita.

Damian Maffei

Pelakon