“Geen enkel tv-beeld wil of kan uitdrukken wie wij zijn. Wij zullen ons verhaal vertellen door middel van video.” Uit de eindtitel van Les Insoumuses’ Maso and Miso Go Boating (1976)

In de nasleep van mei ‘68, toen in Frankrijk een sfeer van dissidentie heerste, ontstond er een moedige feministische beweging. In 1971 werd het historische “Manifest van de 343” gepubliceerd, ondertekend door vrouwen die toegaven een abortus te hebben ondergaan – een moedige daad van burgerlijke ongehoorzaamheid aangezien de procedure toen illegaal was. Onder de ondertekenaars was de naam van de beroemde Franse actrice Delphine Seyrig. Het was tegen deze geladen politieke achtergrond dat Carole Roussopoulos Seyrig voor het eerst ontmoette tijdens een van haar videoworkshops. “Vrouwen waren doodsbang voor Delphine,” herinnert Roussopoulos zich, verwijzend naar het affectieve aura van een ster wier persoonlijkheid verleidelijk, buitenaards en verontrustend tegelijk was. Gefrustreerd door het eeuwige voorwerp van begeerte op het scherm, wilde Seyrig werken met vrouwelijke filmmakers en haar eigen bewegende beelden creëren. Met de komst van draagbare videocamera’s richtten Seyrig en Roussopoulos, samen met Ioana Wieder, het videocollectief Les Insoumuses op, een woordspeling die ruwweg vertaald kan worden als “Ongehoorzame Muzen”. Deze mix van speelsheid en opstandigheid weerspiegelt de radicale vreugde van collectief activisme in hun werken, die talloze sociale kwesties als thema hebben. Hun films bekritiseren niet alleen de mainstream media en stellen de plaats van vrouwen in een kapitalistische, seksistische samenleving ter discussie, maar pleiten ook voor homorechten, rechten van sekswerkers en de legalisering van abortussen.

Niet alleen de onderwerpen zijn politiek, maar ook het medium video zelf is subversief en radicaal emancipatoir ten opzichte van andere, meer traditionele vormen van filmmaken. Carole Roussopoulos was in feite de eerste vrouw in Frankrijk die de lichtgewicht Sony Portapak camera aanschafte. Praktisch gezien zorgt de draagbaarheid van videocamera’s voor een opvallende directheid, omdat de filmmakers hun lens mee de straat op kunnen nemen, naar de protesten, en de deelnemers ter plekke kunnen interviewen. Terwijl instant playback- en wisfuncties het vertrouwen van gemarginaliseerde subjecten zoals sekswerkers bevorderen, is de mogelijkheid om op te nemen over reeds bestaande tapes veel voordeliger dan het aanschaffen van filmrollen. In theorie verstoren en herinterpreteren videobeelden de meer conservatieve, reactionaire beelden die op de mainstream televisie te zien zijn. De films, die als collectieve inspanningen worden gepresenteerd, ontkrachten tevens het mannelijke ideaal van de auteur. Roussopoulos, die uitsluitend op deze manier werkte en betrokken was bij meer dan 150 video’s, vermeldt zelden haar naam op de aftiteling. Delphine Seyrig en Carole Roussopoulos hebben samen met Ioana Wieder een depot voor deze werken aangelegd in het Centre audiovisuel Simone de Beauvoir, een groot archief in Parijs. Maar naast het bewaren van de altijd precaire cache van feministische gedachten en activisme, focussen deze films op nieuwe manieren van kijken en activisme. Vuisten en camera’s werden opgeheven, niet alleen uit woede en frustratie, maar ook in de vreugdevolle, uitdagende geest van feministische solidariteit.

Simerjit Singh

Regisseur/euse